IZBA GOSPODARCZA

TRANSPORTU LĄDOWEGO

24 września br. w Gdańsku, podczas Międzynarodowych Targów Kolejowych TRAKO, odbyła się V Debata Infrastrukturalna, zatytułowana „Finansowanie infrastruktury oraz programów badawczo-rozwojowych i wdrożeniowych na tle dzisiejszych wyzwań dla kolei w Europie: bezpieczeństwa i reindustrializacji”. To jedno z najważniejszych wydarzeń branżowych zgromadziło kluczowych przedstawicieli rządu, spółek kolejowych, środowiska naukowego oraz sektora finansowego, by wspólnie szukać rozwiązań dla dynamicznie rozwijającej się polskiej kolei.

Debatę, która stała się centralnym punktem targów TRAKO, otworzył Dyrektor Departamentu Kolejnictwa w Ministerstwie Infrastruktury, Tomasz Warsza, przedstawiając wizję reformy Funduszu Kolejowego, wskazując na możliwość podwyższenia opłaty paliwowej o środki z akcyzy i wprowadzenie rozwiązań, które umożliwą rozliczanie środków bez konieczności angażowania beneficjenta. Stanowi to dla nas – jako Izby Gospodarczej Transportu Lądowego – doskonałą wiadomość, będącą odpowiedzią na nasze wieloletnie postulaty. W praktyce będzie to oznaczać, że PKP PLK S.A.będzie mogło skupić się na swojej podstawowej działalności, zamiast pełnić rolę "księgowego".

W panelu dyskusyjnym udział wzięli:

• Piotr Malepszak, Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Infrastruktury

• Marita Szustak, Prezes Izby Gospodarczej Transportu Lądowego

• dr hab. inż. Andrzej Massel, Dyrektor Instytutu Kolejnictwa

• Małgorzata Kuczewska-Łaska, Członek Zarządu PKP Polskie Linie Kolejowe S.A.

• Andrzej Bułczyński, Członek Zarządu PKP S.A.

• Maciej Kliś, Wiceprezes Banku Gospodarstwa Krajowego

Trzygodzinna dyskusja koncentrowała się wokół kluczowych dla branży tematów: stabilnego finansowania inwestycji, strategii rozwoju, wyzwań kadrowych i technologicznych, a także konieczności unikania politycznych falochronów, które mogą hamować długofalowy rozwój.

Stabilne finansowanie – priorytet dla branży

Jednym z najgorętszych tematów debaty była kwestia finansowania inwestycji kolejowych. Paneliści zgodnie podkreślali, że obecny system, oparty na wielu źródłach, choć zapewnia dostęp do środków, jednocześnie generuje znaczną komplikację.

Małgorzata Kuczewska-Łaska z PKP PLK S.A. zwróciła uwagę na wyzwania związane z obsługą kilkunastu różnych źródeł finansowania. „Uwarunkowaniem wielu źródeł jest zdecydowanie większa komplikacja systemów pracujących w spółce. Potrzebujemy nieco bardziej rozbudowanych systemów informatycznych i kadry, a także znajomości większej liczby przepisów i programów inwestycyjnych” – mówiła, zaznaczając, że choć jest to wyzwanie, spółka jest w stanie sobie z nim poradzić.

Prezes IGTL, Marita Szustak, od lat konsekwentnie podnosi problem falowania inwestycji, wynikającego z niestabilności finansowania. „Ten system powoduje duże falowanie inwestycji. My na te pieniądze czekaliśmy jako branża od 2021 roku. Nie chcemy dodatkowych środków, tylko żeby PKP PLK zamiast 18 źródeł finansowania, zamiast być księgowym, była zarządcą infrastruktury. Zarządzała przede wszystkim przewozami, inwestycjami, a nie zastanawiała się, z którego źródła te środki przeznaczyć, jak je rozliczyć” – podkreślała Marita Szustak, apelując o uproszczenie mechanizmów.

Wiceminister Piotr Malepszak potwierdził, że w tym roku na utrzymanie infrastruktury kolejowej przeznaczono około 9 mld zł, a w przyszłym roku kwota ta będzie jeszcze większa, z projekcją do 11 mld zł do 2028 roku. Podkreślił, że środki te mają iść „na tory”, by zapewnić wysoką jakość i prędkość przejazdów.

Fundusz Kolejowy – klucz do długofalowej stabilności

Wielokrotnie w debacie powracał temat Funduszu Kolejowego jako instrumentu wspierającego ciągłość inwestycji. Maciej Kliś, Wiceprezes Banku Gospodarstwa Krajowego, określił go jako „element sine qua non dobrego funkcjonowania finansowania kolei”. „Jeżeli tylko będą w nim zapewnione środki, to rzeczywiście można mówić o długofalowym finansowaniu inwestycji kolejowych bez niebezpieczeństwa, że coś się wydarzy” – zauważył, wskazując na doświadczenie BGK w zarządzaniu podobnymi funduszami.

Marita Szustak dodała, że branża już ponad dwa lata temu przedstawiła Ministerstwu propozycje zmian w ustawie o Funduszu Kolejowym. „Nie będzie stabilnego rozwoju polskiego potencjału, polskiego przemysłu bez stabilnego finansowania kolei” – zaznaczyła Prezes IGTL.

Utrzymanie infrastruktury i racjonalizacja kosztów

Piotr Malepszak podkreślił, że utrzymanie infrastruktury wymaga systemowego podejścia, czemu ma służyć wieloletni program. Zwrócił uwagę, że nowoczesne tory mogą wytrzymać nawet 100 lat, pod warunkiem odpowiedniego utrzymania.

Andrzej Bułczyński z PKP S.A. apelował o racjonalizację kosztów, zwłaszcza w kontekście modernizacji dworców. „Wydać środki jest łatwo. Ale potem trzeba te dworce utrzymywać. Nie na każdym dworcu, zwłaszcza w mniejszej miejscowości, musi być zamontowana kosztowna pompa ciepła czy fotowoltaika. Nie trzeba montować ośmiu kamer. Wystarczy nam podłączenie do sieci ciepłowniczej i dwie kamery” – argumentował.

Innowacje i badania – przyszłość kolei

Dr hab. inż. Andrzej Massel z Instytutu Kolejnictwa wskazał na znaczenie badań naukowych dla rozwoju kolei, przypominając o upowszechnieniu toru bezstykowego, który znacząco wydłużył żywotność infrastruktury. Obecnie Instytut koncentruje się na technologiach cyfrowych, takich jak FRMCS (standard 5G dla kolejnictwa) i ATO (automatyczne prowadzenie pociągu), które zrewolucjonizują sterowanie ruchem.

Wyzwania: polityczne falochrony i „Piątka dla polskiego budownictwa”

Uczestnicy debaty zgodnie uznali, że niestabilność polityczna i brak konsekwencji w realizacji strategii stanowią jedno z największych zagrożeń dla rozwoju kolei. Marita Szustak podkreśliła, że branża kolejowa nie może być zakładnikiem zmieniających się ekip rządzących. „Żeby się rozwijać, biznes musi znać oczekiwania drugiej strony. Te oczekiwania powinny być jasno sprecyzowane i to musi być taka umowa rządu z przemysłem i ze światem nauki. Przede wszystkim projekt musi mieć stabilne finansowanie i realne osadzenie w czasie. (…) Nie może być tak, że z każdą kadencją coś zaczynamy od nowa” – postulowała Prezes IGTL.

W tym kontekście Marita Szustak zaprezentowała „Piątkę dla polskiego budownictwa” – wspólny postulat pięciu kluczowych organizacji branżowych, w tym IGTL, mający na celu usprawnienie inwestycji. Reforma Funduszu Kolejowego jest jego priorytetowym elementem. Jak podkreśliła Prezes Szustak, postulaty te zostały już przedstawione Premierowi Donaldowi Tuskowi, z nadzieją na przyspieszenie stabilnego rozwoju inwestycji.

Transport towarowy i synchronizacja inwestycji

Ważnym elementem dyskusji była przyszłość przewozów towarowych. Maciej Kliś z BGK zdecydowanie opowiedział się za zwiększaniem przepustowości, jako warunkiem koniecznym dla rozwoju transportu towarowego. Małgorzata Kuczewska-Łaska z PKP PLK S.A. polemizowała, wskazując na kluczowe znaczenie dostępu do klienta poprzez inwestycje w infrastrukturę dostępową do terminali intermodalnych. Marita Szustak dodała, że bez bocznic przy centrach logistycznych kolej nie będzie konkurencyjna wobec transportu samochodowego. Wiceminister Malepszak podsumował, że działania te muszą być prowadzone równolegle.

Andrzej Bułczyński z PKP S.A. oraz Małgorzata Kuczewska-Łaska z PKP PLK S.A. odnieśli się do kwestii synchronizacji inwestycji w dworce i linie kolejowe, przyznając, że obecnie coraz częściej myśli się o tym kompleksowo, choć nie zawsze modernizacja dworca jest racjonalna przy bardzo małej wymianie pasażerskiej.

Racjonalność ponad wszystko

Podsumowując debatę, paneliści zgodzili się, że kluczowe jest podejmowanie decyzji na podstawie rzetelnych analiz i liczb, a nie emocji czy politycznych ambicji. „Chciałbym, żebyśmy szli w kierunku, w którym w infrastrukturze kolejowej mamy zgodność polityczną i pozwalającą na stabilne finansowanie. My nie potrzebujemy na kolei 8 tys. km nowych linii kolejowych. (…) Chciałbym, żebyśmy umieli podejmować decyzje na podstawie liczb i rzetelnych analiz, a nie na podstawie emocji” – podsumował wiceminister Piotr Malepszak.

V Debata Infrastrukturalna na TRAKO 2025 jasno pokazała, że branża kolejowa jest gotowa na wyzwania, a wspólny dialog i merytoryczne podejście są kluczem do budowania stabilnej i nowoczesnej infrastruktury kolejowej w Polsce.