Spotkanie Prezesa UTK z licencjonowanymi przewoźnikami kolejowymi w sprawie otwartego dostępu

Fot. Jędrzej Pilarski

W siedzibie Urzędu Transportu Kolejowego w Warszawie, 14 lutego br. odbyło się spotkanie Prezesa UTK z licencjonowanymi przewoźnikami kolejowymi. Przedmiotem spotkania było przedstawienie sposobu procedowania wniosków o wydanie decyzji w sprawie przyznania otwartego dostępu, o której mowa w art. 28r Ustawy z dnia 28 marca 2003 roku o transporcie kolejowym (tekst jednolity Dz. U. z 2013 r. poz. 1594).

Przedstawiciele UTK podkreślili istotne znaczenie otwartego dostępu, wobec zbliżającego się końca okresu przejściowego, wprowadzonego art. 78 Ustawy o publicznym transporcie zbiorowym (Dz. U. z 2011 r. Nr 5 poz. 13 z późn. zm.) oraz pojawiania się na rynku nowych przewoźników. W trakcie spotkania została przedstawiona prezentacja, wyjaśniająca najważniejsze zagadnienia związane ze sposobem procedowania wniosku o przyznanie otwartego dostępu. Ponieważ część przewoźników obecnych na spotkaniu jest operatorami umów o świadczenie usług publicznych, informacje i wyjaśnienia zawarte w prezentacji obejmowały zagadnienia ważne, zarówno dla stron umów o świadczenie usług publicznych jak też i te istotne z punktu widzenia przewoźników komercyjnych, jako potencjalnych wnioskodawców, występujących o wydanie decyzji o przyznanie otwartego dostępu.

Podczas spotkania przewoźnicy poruszyli następujące tematy:

znaczenie planów transportowych w toku działań podejmowanych w ramach postępowania administracyjnego dotyczącego wydania decyzji w sprawie przyznania otwartego dostępu,
zakres ochrony stron umów o świadczenie usług publicznych, szczególnie w przypadku tych, dla których wybór operatora następuje w trybie ustawy Prawo Zamówień Publicznych,
wpływ otwartego dostępu na warunki ekonomiczne świadczenia usług kolejowego przewozu osób na podstawie umów PSC, w przypadku trasy przebiegającej w taki sposób, że obejmuje połączenia uwzględnione w różnych umowach,
znaczenie umowy wieloletniej i rocznej w toku postępowania administracyjnego dotyczącego wydania decyzji w sprawie przyznania otwartego dostępu,
sposób podejścia w ramach postępowania administracyjnego dotyczącego wydania decyzji w sprawie przyznania otwartego dostępu do analizy rozkładów jazdy, które zarówno w przypadku umów o świadczenie usług publicznych jak i wniosków o otwarty dostęp stają się ostateczne dopiero po ich uzgodnieniu z zarządcą infrastruktury i mogą różnić się od postulowanych,
możliwość pilnego uruchamiania niemożliwych wcześniej do przewidzenia przewozów dedykowanych określonym grupom pasażerów w krótkim czasie w aspekcie perspektywy ustawowych terminów załatwiania sprawy polegającej na wydaniu decyzji w sprawie przyznania otwartego dostępu,
zakres ograniczeń i zmian w stosunku do wniosku przewoźnika kolejowego, jakie może zawierać decyzja o przyznaniu otwartego dostępu,
zakres możliwych zmian decyzji o przyznaniu otwartego dostępu w trybie art. 155 kpa, w szczególności w zakresie dopuszczalnej liczby uruchamianych par pociągów i możliwa konieczność wniesienia dodatkowej opłaty przez wnioskodawcę,
zakres podmiotowy i przedmiotowy okresu przejściowego wprowadzonego art. 78 ustawy o publicznym transporcie zbiorowym,
ograniczona przepustowość linii kolejowych i związane z tym problemy z trasowaniem pociągów, przede wszystkim w odniesieniu do „służby publicznej”, w aspekcie wydawania decyzji w sprawie przyznania otwartego dostępu.
Przedstawiciele UTK odnosząc się do zgłaszanych problemów stwierdzili, że:
Coraz większa staje się rola planów transportowych. Powinny być one brane pod uwagę przy podpisywaniu umów o świadczenie usług publicznych i UTK, zgodnie z przepisami ustawy o transporcie kolejowym, w ramach swoich kompetencji, kontroluje czy tak się dzieje. Ponieważ plany te definiują strukturę i zakres potrzeb transportowych na danym obszarze, w tym aspekcie będzie to miało wpływ także na otwarty dostęp.
Przepisy dotyczące wydawania decyzji w sprawie przyznania otwartego dostępu wprowadzają ochronę stron umów PSC, lecz wskazują tylko dwa obszary warunków, jakie muszą być spełnione, aby Prezes UTK mógł podjąć decyzję odmawiającą jego przyznania. Trzeba podkreślić, że nawet w przypadku spełnienia tych warunków, Prezes UTK nie jest zobligowany do odmowy przyznania otwartego dostępu, lecz jedynie ma możliwość podjęcia takiej decyzji. Z tego powodu, w razie zaistnienia takiej sytuacji, rozstrzygające będą warunki pozaekonomiczne, jak np. czy wnioskowany otwarty dostęp wprowadzi nową jakość, standardy czy nowe bezpośrednie połączenia. Wzrost kosztów ponoszonych przez operatora w przypadku umów rozstrzygniętych w ramach ustawy Prawo Zamówień Publicznych, które nie przewidują możliwości wzrostu rekompensaty ponad określony w nich poziom, w świetle obowiązujących przepisów nie może być podstawą do odmowy przyznania otwartego dostępu. W takim przypadku, odpowiednie zasady rozliczeń powinny zostać uzgodnione z Organizatorem.
Zgodnie z przepisami ustawy o transporcie kolejowym, badany jest wpływ otwartego dostępu na przewozy „służby publicznej”, realizowane w całości lub części na trasie, której dotyczy wniosek. Nie jest sumowany wpływ przyznania otwartego dostępu na podstawie tego samego wniosku na warunki ekonomiczne przewozów realizowanych na podstawie różnych umów PSC. Jednakże, jest sumowany wpływ różnych wniosków o przyznanie otwartego dostępu na jedną umowę o świadczenie usług publicznych.
Przy wydawaniu decyzji w sprawie przyznania otwartego dostępu brana jest pod uwagę umowa, która stanowi podstawę do wyliczenia i wypłaty rekompensaty oraz zawiera postulowany rozkład jazdy pociągów. Umowa wieloletnia jest to na ogół umowa ramowa. To czy będzie brana pod uwagę przy wydawaniu decyzji w sprawie przyznania otwartego dostępu, zależy od tego, na ile będzie określać szczegółowe parametry, jakie należy uwzględniać w toku postępowania administracyjnego.
W toku podejmowania decyzji w sprawie przyznania otwartego dostępu, ocenie i porównaniu podlega nie trasa przyznana przez Zarządcę infrastruktury, tylko model oferty przewozowej wskazany w umowie PSC. W przypadku otwartego dostępu, planowany rozkład jazdy dołączony do wniosku, będzie opisany w decyzji, w części przedstawiającej stan faktyczny. Decyzja będzie zawierała klauzulę, że wytrasowanie pociągu inaczej niż zostało to wskazane we wniosku, z przyczyn niezależnych od przewoźnika, nie będzie stanowiło naruszenia warunków określonych w tej decyzji.
Otwarty dostęp nie dotyczy przewozów okazjonalnych. W tym zakresie po zakończeniu okresu przejściowego nic się nie zmieni. Przewoźnik składa wniosek do zarządcy na co najmniej 7 dni przed planowanym przewozem.
W przypadku rozpatrywania wniosku przewoźnika kolejowego o zmianę decyzji o przyznaniu otwartego dostępu, może wystąpić konieczność wniesienia opłaty uzupełniającej (dopłaty), jeżeli zmianie ulegnie przebieg trasy w ten sposób, że zwiększeniu ulegnie liczba województw, przez które zostałaby wytyczona.
Decyzja o przyznaniu otwartego dostępu, będzie dotyczyła możliwości uruchamiania określonej maksymalnej liczby par pociągów w jednostce czasu (np. dobie). Dlatego, nie będzie konieczności występowania o zmniejszenie tej liczby. Wniosek o zmianę decyzji powinien być złożony w przypadku zamiaru zwiększenia liczby uruchamianych par pociągów. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury określa wysokość opłat za wydanie decyzji o przyznaniu otwartego dostępu, uzależniając je wyłącznie od okresu obowiązywania decyzji i liczby województw, przez które przebiega trasa. UTK sam nie zmienia przebiegu trasy. Na gruncie obowiązujących przepisów możliwe jest ograniczanie maksymalnej dopuszczalnej liczby par pociągów w jednostce czasu i taka sytuacja może wystąpić. Jednakże UTK, na ile to będzie możliwe, będzie się starał w tym zakresie wydawać decyzje, zgodnie z wnioskiem przewoźnika.
Okres przejściowy daje licencjonowanym przewoźnikom kolejowym możliwość świadczenia usług przewozu osób po dniu wejścia w życie ustawy o publicznym transporcie zbiorowym (tj. 1 marca 2011 r.) na podstawie dotychczas posiadanych uprawnień. Pewne znaczenie może mieć tutaj zasięg terytorialny świadczonych usług, jednakże podejście UTK w tym zakresie jest elastyczne. W trakcie spotkania z Organizatorami przedstawiciele UTK zwracali uwagę na to, że coraz ważniejsze staje się wcześniejsze podpisywanie umów PSC. RRJ 2015/2016 jest ostatnim, na który zarządca nie musi wymagać umowy lub decyzji o przyznaniu otwartego dostępu przy składaniu przez przewoźnika wniosku o wytrasowanie. 31 grudnia 2016 r. kończy się okres przejściowy wprowadzony art. 78 ustawy o publicznym transporcie zbiorowym i zarządca infrastruktury może później nie przyjmować wniosków o przydzielenie trasy bez dokumentów, o których mowa w art. 30 ust. 1a ustawy o transporcie kolejowym.
W obecnym stanie prawym przepustowość nie ma wpływu na wydawanie decyzji w sprawie przyznania otwartego dostępu.