Fundusz Kolejowy – inwestycja w przyszłość Polski!

Ambitne plany inwestycyjne wymagają odpowiedniego finansowania

W obliczu zapowiadanych i planowanych, bardzo ambitnych kolejowych programów inwestycyjnych w infrastrukturze (programy realizowane przez CPK i PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. mają się zamknąć kwotą circa 180 miliardów złotych), przemysł kolejowy w Polsce (rozumiany nie tylko jako produkcja, ale szeroko wraz z wykonawstwem i usługami) stoi w obliczu poważnego kryzysu, którego główną przyczyną jest brak stabilnego i elastycznego systemu finansowania inwestycji. Problemy te są obecne na polskim rynku od wielu lat i powtarzają się regularnie falami, a brak ich systemowego rozwiązania i nieregularność ogłaszanych przetargów powodują, że branża musi radzić sobie z okresami spiętrzenia prac, aby następnie mierzyć się z drastycznym spadkiem zamówień. Rzecz nie dotyczy braku funduszy, a ich systemowym usztywnieniu i utrudnionemu zarządzaniu. Branża jest traktowana jak roślina, która po latach suszy dostaje nadmiar wody, której nie jest w stanie przyjąć bez skutków ubocznych, widocznych dla całego społeczeństwa.

Bezpieczeństwo Polski zaczyna się od sprawnej kolei!

Wziąwszy pod uwagę niespokojną sytuację geopolityczną, musimy wzmocnić rolę kolei, która w razie wojny odpowiada za transport wojsk i zaopatrzenia, ludności i pomocy humanitarnej. Od pierwszego dnia pełnoskalowej inwazji Rosji na Ukrainę nie ma żadnych wątpliwości, że z punktu widzenia bezpieczeństwa publicznego i militarnego kolej ma znaczenie krytyczne. Inwestycje w modernizację i rozwój kolei to jeden z nieodzownych elementów budowania siły i odporności państwa i możliwości realizacji zadań sojuszniczych.

Kolej napędza gospodarkę i przemysł.

Kolej to również krwioobieg gospodarki, a w szczególności przemysłu. Konieczne jest zadbanie o niezakłóconą logistykę surowców, ale niezwykle ważne jest rozwijanie w Polsce nowoczesnych przewozów kontenerowych, co pozwoli na odciążenie sieci drogowej. Musimy rozwijać bardziej zrównoważone i efektywne środki transportu, nie tylko w związku z kryzysem klimatycznym, ale również dlatego, że zmniejsza to negatywne oddziaływanie transportu na obszary zurbanizowane. W zakresie redukcji emisji hałasu i zanieczyszczeń, kosztów wypadków i zatłoczenia kolej jest bezkonkurencyjna.

Transport kolejowy poza zasięgiem niemal połowy Polaków

Rzesze Polaków nie mają też realnego dostępu do transportu publicznego. Kolej jako środek transportu daje ogromne możliwości zwiększenia mobilności mieszkańców obszarów poza głównymi aglomeracjami miejskimi. Wykluczenie komunikacyjne to jedna z najistotniejszych barier harmonijnego rozwoju społecznego i co za tym idzie ekonomicznego kraju. Musimy walczyć z nierównościami społecznymi, a zapewnienie infrastruktury, na której możliwe jest rozwijanie odpowiedniej siatki połączeń to jeden z podstawowych instrumentów.

Nie ulega wątpliwości, że kluczem do realizacji celów państwa we wszystkich trzech wskazanych powyżej obszarach jest sprawne i terminowe prowadzenie inwestycji modernizacyjnych i rozwojowych na sieci kolejowej. Projekty i programy nie mogą być opóźniane przez problemy z zabezpieczaniem i uruchamianiem finansowania. Naszą odpowiedzią jest propozycja reformy Funduszu Kolejowego, który powinien stać się solidnym fundamentem finansowym dla inwestycji. Nie chodzi o nowe pieniądze, ale o efektywne zarządzanie tymi, które już są dostępne. Na wzór istniejącego już i działającego Krajowego Funduszu Drogowego można wprowadzić zmiany, które ustabilizują sposób pozyskiwania finansowania kolei. To może uczynić kolej sprawną, w efekcie zwiększyć bezpieczeństwo kraju, wpłynąć na rozwój gospodarczy i poprawić jakość życia milionów Polaków.

Dlaczego kolej ma strategiczne znaczenie dla Polski?

Bezpieczeństwo w pierwszej kolejności

Transport wojsk i sprzętu. Kolej umożliwia szybki i efektywny transport dużych jednostek wojskowych, sprzętu i zaopatrzenia w strategicznych obszarach kraju.
Ewakuacja. W przypadku zagrożenia, kolej umożliwia szybką i masową ewakuację ludności z obszarów zagrożonych do bezpiecznych regionów.
Wsparcie dla ludności cywilnej. Kolej może być wykorzystywana do transportu pomocy humanitarnej, leków i innych niezbędnych artykułów (żywności, paliwa) dla ludności cywilnej w obszarach dotkniętych kryzysem.
Skala i pojemność: Kolej jest w stanie przewieźć znacznie większe ilości ludzi i sprzętu niż transport drogowy w tym samym czasie.

Bez rozwoju kolei nie ma rozwoju gospodarczego:

Impuls dla rozwoju: Kolej to motor napędowy dla gospodarki, tworzący nowe miejsca pracy w sektorze budownictwa, produkcji i usług.
Konkurencyjność: Sprawna kolej to niższe koszty transportu, co zwiększa konkurencyjność polskich firm na rynkach krajowych i zagranicznych.
Integracja z Europą: Inwestycje w kolej to realizacja celów sieci TEN-T, co wzmacnia pozycję Polski w europejskim systemie transportowym.

Walka z wykluczeniem komunikacyjnym:

Dostępność: Kolej to szansa na poprawę dostępności transportowej dla milionów Polaków, szczególnie w mniejszych miejscowościach i regionach oddalonych od dużych miast.
Spójność społeczna: Inwestycje w kolej to przeciwdziałanie wykluczeniu komunikacyjnemu i tworzenie równych szans dla wszystkich obywateli.
Zrównoważony rozwój: Kolej to bardziej ekologiczny środek transportu niż samochód, który przyczynia się do redukcji emisji CO2 i poprawy jakości powietrza.

Z jakim obecnie problemem boryka się branża?

Obecny model finansowania inwestycji kolejowych jest nieefektywny, ponieważ oparty jest o szereg sztywnych i zbiurokratyzowanych źródeł finansowania. Jeden z najpoważniejszych problemów to istniejące od lat uzależnienie uruchamiania programów inwestycyjnych od dostępności funduszy unijnych, co powoduje, że rynek kolejowy doświadcza cyklicznych przestojów i falowania, zamiast koniecznej do rozwoju stabilizacji. Przerwy w ogłaszaniu i rozstrzyganiu przetargów prowadzą do wstrzymywania inwestycji, a następnie po uruchomieniu finansowania do kumulacji zamówień w jednym czasie. To z kolei generuje problemy z logistyką, wzrost cen materiałów i kosztów pracy. Spiętrzenie robót na liniach kolejowych zakłóca również prowadzenie ruchu, zarówno towarowego, jak i pasażerskiego. W okresach, kiedy zamówień jest mało, zaostrza się nieracjonalnie konkurencja o nieliczne kontrakty i oferty firm walczących o przetrwanie są na bardzo niskim poziomie, czasami znacznie poniżej kosztorysów inwestora. Natomiast w czasie skokowego wzrostu liczby realizowanych zadań pojawiają się problemy z nadmiernym popytem na niektóre materiały i niekontrolowany wzrost cen. W efekcie konieczna jest waloryzacja kontraktów, a firmy wykonawcze nie mogą planować swojej działalności i inwestować długoterminowo. Konsekwencją tych problemów są: okresowa zapaść inwestycyjna, opóźnienia, problemy finansowe przedsiębiorstw, odpływ kadry i utrata konkurencyjności sektora.

Co można z tym zrobić?

Nasza propozycja: Stabilny Fundusz Kolejowy
Proponujemy reformę Funduszu Kolejowego, wzorując się na sprawdzonym modelu Krajowego Funduszu Drogowego (KFD). KFD, dzięki stabilnym źródłom finansowania, możliwości refinansowania ze środków unijnych i rolowania długu, od lat z sukcesem wspiera rozwój infrastruktury drogowej w Polsce. Chcemy przenieść te sprawdzone mechanizmy do Funduszu Kolejowego, aby zapewnić:

Stabilne finansowanie: Przewidywalne źródła dochodów, niezależne od cykli budżetowych UE, a także zwiększenie wysokości opłaty paliwowej przeznaczanej na Fundusz Kolejowy
Elastyczność: Możliwość szybkiego reagowania na zmieniające się potrzeby i priorytety inwestycyjne, co umożliwi stabilizację w zakresie cen i ciągłości dostaw, co już w krótkiej perspektywie przyniesie bardzo widoczne korzyści, tj. brak tzw. „wojny cenowej”.
Długoterminowe planowanie: Pewność finansowania, umożliwiająca realizację ambitnych projektów modernizacyjnych i budowlanych.
Finansowanie „zielonych inwestycji”: Poprzez wykorzystanie środków z tzw. handlu emisjami do zasilania Funduszu Kolejowego.

Więcej informacji na temat proponowanych zmian ustawy można znaleźć: https://igtl.pl/content/wniosek-igtl-o-spotkanie-z-premierem-w-sprawie-problemow-w-branzy-budownictwa-kolejowego