UTK: Potwierdzanie zgodności z typem

Fot. Jędrzej Pilarski

W dniu 31 marca 2014 r. weszła w życie ustawa z dnia 30 sierpnia 2013 r. o zmianie ustawy o transporcie kolejowym (Dz. U. z 2013 r. poz. 1152), (dalej „ustawa zmieniająca”), której celem jest dostosowanie ustawy z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym (Dz. U. z 2007 r. Nr 16, poz. 94, z późn. zm.) do przepisów prawa Unii Europejskiej m.in. w odniesieniu do dopuszczania do eksploatacji wyrobów oraz określonych części systemu kolei w celu osiągnięcia interoperacyjności systemu kolei w Unii Europejskiej.

Z dniem wejścia w życie ustawy zmieniającej utraciły moc:

rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 7 sierpnia 2012 r. w sprawie wykazu typów budowli przeznaczonych do prowadzenia ruchu kolejowego, typów urządzeń przeznaczonych do prowadzenia ruchu kolejowego oraz typów pojazdów kolejowych, na które są wydawane świadectwa dopuszczenia do eksploatacji typu (Dz. U. z 2012 r. poz. 911);
rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 7 sierpnia 2012 r. w sprawie świadectw dopuszczenia do eksploatacji typu (Dz. U. z 2012 r. poz. 919);
rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 7 sierpnia 2012 r. w sprawie zakresu badań koniecznych do uzyskania świadectwa dopuszczenia do eksploatacji typu budowli przeznaczonej do prowadzenia ruchu kolejowego, świadectwa dopuszczenia do eksploatacji typu urządzenia przeznaczonego do prowadzenia ruchu kolejowego oraz świadectwa dopuszczenia do eksploatacji typu pojazdu kolejowego (Dz. U. z 2012 r. poz. 918).

Zgodnie z art. 2 ustawy zmieniającej, do postępowań w sprawie wydania, przedłużenia ważności, zmiany lub cofnięcia świadectwa bezpieczeństwa, wszczętych a niezakończonych przed dniem jej wejścia w życie, stosuje się przepisy dotychczasowe. Oznacza to, że jeżeli wniosek o wydanie świadectwa dopuszczenia do eksploatacji typu został złożony przed 31 marca 2014 r., postępowanie w sprawie wydania świadectwa będzie prowadzone
na dotychczas obowiązujących zasadach.

Świadectwa dopuszczenia do eksploatacji typu urządzenia, typu budowli lub typu pojazdu kolejowego wydane przed dniem wejścia w życie ustawy zmieniającej zachowują swoją ważność i uprawniają do wykonywania przewozów kolejowych lub prowadzenia ruchu kolejowego zgodnie z warunkami w nich określonymi, co wynika z art. 3 ust. 1 i 2 ustawy zmieniającej.

Świadectwo dopuszczenia do eksploatacji typu na czas nieokreślony może zostać wydane na dotychczasowych zasadach na urządzenia lub budowle przeznaczone do prowadzenia ruchu kolejowego oraz pojazdy kolejowe na które Prezes Urzędu Transportu Kolejowego (dalej: „Prezes UTK”), przed dniem wejścia w życie ustawy zmieniającej wydał świadectwo dopuszczenia do eksploatacji typu na czas określony. Wynika to z art. 3 ust. 3 ustawy zmieniającej.

Organem właściwym w sprawach wydania, odmowy wydania i cofania świadectwa dopuszczenia do eksploatacji typu jest Prezes UTK. Zasady uzyskiwania świadectw dopuszczenia do eksploatacji typu szczegółowo określa art. 22f ustawy o transporcie kolejowym, który wszedł w życie z dniem 31 marca 2014 r., w następującym brzmieniu:

Art. 22f. 1. Warunkiem dopuszczenia do eksploatacji typów budowli i typów urządzeń mających wpływ na poziom bezpieczeństwa ruchu kolejowego, o których mowa w przepisach wydanych na podstawie ust. 14 pkt 2, jest uzyskanie świadectwa dopuszczenia do eksploatacji typu dla pierwszego ich egzemplarza.

2.Jeżeli określony typ urządzeń albo budowli jest produkowany przez więcej niż jednego producenta, wymagane jest uzyskanie świadectwa dopuszczenia do eksploatacji typu dla pierwszego egzemplarza produkowanego przez każdego z tych producentów.

3.Świadectwo dopuszczenia do eksploatacji typu wydaje się na czas nieokreślony, a w przypadku nowych typów lub konieczności wykonania prób eksploatacyjnych, na czas określony - przewidziany na przeprowadzenie tych prób.

4.Organem właściwym w sprawach wydania, odmowy wydania i cofania świadectwa dopuszczenia do eksploatacji typu jest Prezes UTK.

5.Przed uzyskaniem świadectwa dopuszczenia do eksploatacji typu, typy urządzeń i typy budowli podlegają badaniom technicznym.

6.Badania techniczne przeprowadza jednostka organizacyjna, o której mowa w art. 22g ust. 9.

7.Po przeprowadzeniu z wynikiem pozytywnym badań technicznych jednostka organizacyjna, o której mowa w art. 22g ust. 9, wydaje certyfikat zgodności typu.

8.Kolejne urządzenia albo budowle zgodne z typem, dla którego Prezes UTK wydał świadectwo dopuszczenia do eksploatacji typu, uznaje się za dopuszczone do eksploatacji, jeżeli:

1)producent albo jego upoważniony przedstawiciel przeprowadził procedurę oceny zgodności z typem, a następnie wystawił deklarację zgodności z typem, albo

2)podmiot zamawiający, wykonawca modernizacji, importer, inwestor, dysponent, zarządca, użytkownik bocznicy albo przewoźnik kolejowy wystawił deklarację zgodności z typem dla urządzeń albo budowli, które zamierza wprowadzić do eksploatacji, po uprzednim przeprowadzeniu przez jednostkę organizacyjną, o której mowa w art. 22g ust. 9, badań technicznych niezbędnych do stwierdzenia zgodności z typem, zakończonych wydaniem certyfikatu zgodności z typem.

9.Prezes UTK, w drodze decyzji, cofa świadectwo dopuszczenia do eksploatacji typu w przypadku stwierdzenia, że typ urządzenia albo typ budowli zagraża bezpieczeństwu ruchu kolejowego lub bezpieczeństwu przewozu osób i rzeczy.

10.Jeżeli stroną postępowania w sprawie cofnięcia świadectwa dopuszczenia do eksploatacji typu jest producent albo jego upoważniony przedstawiciel, w decyzji, o której mowa w ust. 9, Prezes UTK nakazuje mu:

1)odkupienie albo wymianę, we wskazanym terminie, odpowiednio urządzeń albo budowli zgodnych z dopuszczonym typem na żądanie podmiotów, które faktycznie nimi władają;

2)powiadomienie podmiotów władających odpowiednio urządzeniami albo budowlami, zgodnymi z dopuszczonym typem, o cofnięciu świadectwa dopuszczenia do eksploatacji typu, określając termin i sposób ich powiadomienia.

11.W odniesieniu do sieci kolejowych warunki, o których mowa w ust. 1 i 8, dotyczą typów urządzeń i typów budowli przeznaczonych do eksploatacji w zakresie określonym w art. 25a ust. 1, w przypadkach, o których mowa w art. 25d ust. 1 pkt 2-4, a także w przypadku przyznania przez Prezesa UTK odstępstw, o których mowa w art. 25f ust. 5 pkt 1 i 2 oraz ust. 6 pkt 1.

12.Uzyskanie świadectwa dopuszczenia do eksploatacji typu nie jest wymagane dla typów urządzeń i typów budowli, o których mowa w ust. 1, ujętych w TSI jako składniki interoperacyjności i objętych deklaracją WE zgodności lub przydatności do stosowania składnika interoperacyjności.

13.Przepisy ust. 1-12 stosuje się do typów pojazdów kolejowych, o których mowa w przepisach wydanych na podstawie ust. 14 pkt 2, przeznaczonych do eksploatacji wyłącznie:

na bocznicach kolejowych;
na infrastrukturze kolejowej obejmującej linie kolejowe o szerokości torów mniejszej niż 1435 mm;
w metrze;
na sieci kolejowej, o której mowa w art. 25a ust. 1 pkt 1.

14.Minister właściwy do spraw transportu określi, w drodze rozporządzenia:

tryb wydawania, odmowy wydania i cofania świadectw dopuszczenia do eksploatacji typu;
wykaz rodzajów budowli, urządzeń oraz pojazdów kolejowych, dla których wymagane jest uzyskanie świadectwa dopuszczenia do eksploatacji typu;
zakres badań technicznych koniecznych do wydania świadectwa dopuszczenia do eksploatacji typu oraz stwierdzenia zgodności z typem;
szczegółowe warunki i tryb wydawania certyfikatów zgodności typu, certyfikatów zgodności z typem oraz deklaracji zgodności z typem;
warunki przeprowadzania prób eksploatacyjnych;
procedurę oceny zgodności z typem;
wzór:

a)świadectwa dopuszczenia do eksploatacji typu,

b)certyfikatu zgodności typu,

c)certyfikatu zgodności z typem,

d)deklaracji zgodności z typem.

15.Wydając rozporządzenie, o którym mowa w ust. 14, uwzględnia się:

1)konieczność zapewnienia sprawności stosowania procedury wydawania świadectw dopuszczenia do eksploatacji typu;

2)konieczność ujęcia w wykazie, o którym mowa w ust. 14 pkt 2, urządzeń mających wpływ na bezpieczeństwo ruchu kolejowego, budowli stanowiących elementy nawierzchni kolejowej, pojazdów kolejowych z napędem, wagonów i kolejowych pojazdów specjalnych;

3)konieczność przeprowadzenia wszystkich niezbędnych badań umożliwiających stwierdzenie spełniania wymagań określonych we właściwych specyfikacjach technicznych i dokumentach normalizacyjnych;

4)wymagania i procedury w zakresie dopuszczania do eksploatacji elementów systemu kolei zawarte w przepisach Unii Europejskiej dotyczących interoperacyjności systemu kolei;

5)moduły procedury oceny zgodności opisane w przepisach Unii Europejskiej ustanawiających wspólne ramy wprowadzania produktów do obrotu;

6)konieczność ujednolicenia wydawanych dokumentów.

Zgodnie z powyższym artykułem warunkiem dopuszczenia do eksploatacji typów budowli i typów urządzeń mających wpływ na poziom bezpieczeństwa ruchu kolejowego jest uzyskanie świadectwa dopuszczenia do eksploatacji typu dla pierwszego ich egzemplarza. Jeśli określony typ urządzenia lub budowli jest produkowany przez kilku producentów, wymagane jest uzyskanie świadectwa dla pierwszego egzemplarza wyprodukowanego przez każdego z tych producentów.

Na podstawie art. 22f ust. 3 ustawy o transporcie kolejowym świadectwo dopuszczenia do eksploatacji typu wydaje się na czas nieokreślony, a w przypadku nowych typów lub konieczności wykonania prób eksploatacyjnych – na czas określony, przeznaczony na przeprowadzenie tych prób. W związku z tym w innych przypadkach nie jest możliwe wydanie świadectwa terminowego.

Przed uzyskaniem świadectwa dopuszczenia do eksploatacji typu, typy urządzeń i budowli podlegają badaniom technicznym, które przeprowadzają jednostki organizacyjne uprawnione do wykonywania badań technicznych koniecznych do uzyskania świadectw dopuszczenia do eksploatacji typu, stwierdzania zgodności z typem oraz wydawania certyfikatów zgodności typu i certyfikatów zgodności z typem, o których mowa w art. 22g ust. 9 ustawy o transporcie kolejowym. Jednostkami tymi są jednostki, które spełniają następujące wymagania określone w art. 22g ust. 2 ustawy o transporcie kolejowym:

zapewniają przeprowadzanie badań technicznych przez osoby posiadające wiedzę techniczną w zakresie rodzajów budowli, urządzeń albo pojazdów kolejowych podlegających badaniom technicznym i certyfikacji;
są niezależne i bezstronne w stosunku do podmiotów bezpośrednio lub pośrednio związanych z procesem produkcji typów budowli, urządzeń albo pojazdów kolejowych podlegających badaniom technicznym i certyfikacji;
zapewniają przeprowadzanie badań technicznych przy użyciu niezbędnego sprzętu;
uzyskały certyfikat akredytacji na podstawie ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności w zakresie odpowiadającym prowadzonej działalności.

Działając na podstawie art. 22g ust. 3 ustawy o transporcie kolejowym Prezes UTK, w drodze decyzji, udziela zgody na wykonywanie przez jednostkę organizacyjną działalności określonej w art. 22g ust. 2 ustawy o transporcie kolejowym, jeżeli jednostka ta spełnia uprzednio wymienione wymagania. Decyzja Prezesa UTK wskazuje rodzaje urządzeń, budowli lub pojazdów kolejowych, które dana jednostka organizacyjna może badać i certyfikować.

Istotne jest, że na mocy art. 4 ustawy zmieniającej, jednostki, które przed dniem wejścia w życie tej ustawy, zostały upoważnione do przeprowadzania badań koniecznych do uzyskania świadectw dopuszczenia do eksploatacji typu na podstawie dotychczas obowiązujących przepisów, mogą wykonywać badania w zakresie określonym w tych przepisach, a także wydawać certyfikaty zgodności typu i certyfikaty zgodności z typem dla typów urządzeń, budowli i pojazdów kolejowych, do badania których są upoważnione, nie dłużej niż do dnia 31 grudnia 2015 r.

W przypadku pozytywnego wyniku badań technicznych pierwszego egzemplarza danego typu, jednostka wydaje certyfikat zgodności typu, który potwierdza przeprowadzenie tych badań z wynikiem pozytywnym i jest podstawą do złożenia wniosku do Prezesa UTK o wydanie świadectwa dopuszczenia do eksploatacji typu.

Kolejne urządzenia albo budowle zgodne z typem uznaje się za dopuszczone do eksploatacji, jeśli:

producent albo jego upoważniony przedstawiciel przeprowadził procedurę oceny zgodności z typem, określoną w rozporządzeniu wydanym na podstawie art. 22f ust. 14 ustawy o transporcie kolejowym, a następnie wystawił deklarację zgodności z typem, albo
podmiot zamawiający, wykonawca modernizacji, importer, inwestor, dysponent, zarządca, użytkownik bocznicy albo przewoźnik kolejowy wystawił deklarację zgodności z typem dla urządzeń albo budowli, które zamierza wprowadzić do eksploatacji, po uprzednim przeprowadzeniu badań technicznych niezbędnych do stwierdzenia zgodności z typem, zakończonych wydaniem certyfikatu zgodności z typem.

Oznacza to, że w art. 22f ustawy o transporcie kolejowym określono odmienną procedurę dopuszczania do eksploatacji typu dla kolejnych egzemplarzy wyrobów wprowadzanych do eksploatacji przez producenta albo jego upoważnionego przedstawiciela i odmienną dla podmiotu zamawiającego, wykonawcy modernizacji, importera, inwestora, dysponenta, zarządcy, użytkownika bocznicy albo przewoźnika kolejowego.

Obowiązek uzyskania świadectwa dopuszczenia do eksploatacji w odniesieniu do sieci kolejowych dotyczy sytuacji określonych w art. 22f ust. 11 natomiast w odniesieniu do pojazdów kolejowych dotyczy sytuacji określonych w art. 22f ust. 12 ustawy o transporcie kolejowym.

W przypadku gdy na dany typ budowli lub urządzenia wydano przed 31 marca 2014 r. świadectwo dopuszczenia do eksploatacji a podmiot zamierza obecnie (tj. po 31 marca 2014 r.) wprowadzić do eksploatacji kolejne egzemplarze budowli lub urządzenia, zastosowanie znajdzie procedura określona w art. 22f ust. 8 ustawy o transporcie kolejowym:

8.Kolejne urządzenia albo budowle zgodne z typem, dla którego Prezes UTK wydał świadectwo dopuszczenia do eksploatacji typu, uznaje się za dopuszczone do eksploatacji, jeżeli:

1)producent albo jego upoważniony przedstawiciel przeprowadził procedurę oceny zgodności z typem, a następnie wystawił deklarację zgodności z typem, albo

Dodać należy, że powyższy tryb znajdzie zastosowanie (co wynika z art. 22f ust. 8 w zw. z ust. 13 ustawy) również w przypadku wprowadzania do eksploatacji kolejnych pojazdów kolejowych zgodnych z typem, dla którego Prezes UTK wydał świadectwo dopuszczenia do eksploatacji, a które to pojazdy przeznaczone są do eksploatacji wyłącznie:

na bocznicach kolejowych;
na infrastrukturze kolejowej obejmującej linie kolejowe o szerokości torów mniejszej niż 1435 mm;
w metrze;
na sieci kolejowej, o której mowa w art. 25a ust. 1 pkt 1ustawy.

Tryb ten ma zastosowanie również w przypadku świadectw dopuszczenia do eksploatacji wydanych dla budowli, urządzeń i pojazdów kolejowych wymienionych w art. 22f ust. 13 ustawy, w których zawarto zapis o konieczności potwierdzania zgodności z typem pod nadzorem Prezesa UTK. Oznacza to, że w przypadku wprowadzania do eksploatacji po 31 marca 2014 r. kolejnych egzemplarzy urządzeń, budowli oraz pojazdów określonych w art. 22f ust. 13 ustawy nie dochodzi do potwierdzania zgodności z typem pod nadzorem Prezesa UTK.

Szczegółowy tryb dopuszczania do eksploatacji typu określony zostanie w rozporządzeniu wydanym przez ministra właściwego do spraw transportu na podstawie art. 22f ust. 14 ustawy o transporcie kolejowym. Zgodnie bowiem z art. 22f ust. 14 ustawy o transporcie kolejowym minister właściwy do spraw transportu określi, w drodze rozporządzenia:

tryb wydawania, odmowy wydania i cofania świadectw dopuszczenia do eksploatacji typu;
wykaz rodzajów budowli, urządzeń oraz pojazdów kolejowych, dla których wymagane jest uzyskanie świadectwa dopuszczenia do eksploatacji typu;
zakres badań technicznych koniecznych do wydania świadectwa dopuszczenia do eksploatacji typu oraz stwierdzenia zgodności z typem;
szczegółowe warunki i tryb wydawania certyfikatów zgodności typu, certyfikatów zgodności z typem oraz deklaracji zgodności z typem;
warunki przeprowadzania prób eksploatacyjnych;
procedurę oceny zgodności z typem;
wzory: świadectwa dopuszczenia do eksploatacji typu, certyfikatu zgodności typu, certyfikatu zgodności z typem oraz deklaracji zgodności z typem.

W zakresie pojazdów kolejowych, innych niż wymienione w art. 22f ust. 14 ustawy, dla których w przeszłości wydano świadectwo dopuszczenia typu do eksploatacji i w treści świadectwa zamieszczono zapis o obowiązku przeprowadzenia potwierdzenia zgodności z typem pod nadzorem Prezesa UTK obowiązuje dotychczas stosowana procedura potwierdzania zgodności z typem, opublikowana w dniu 24.12.2013 r. (więcej).

Źródło: UTK