Debata europejska IGTL podczas Kongresu Kolejowego

Podczas tegorocznego Kongresu Kolejowego Izba Gospodarcza Transportu Lądowego była gospodarzem jednej z sesji równoległych, zatytułowanej „Rozwój europejskich przewozów towarowych – od monopoli do konkurencyjnego rynku. Wyzwania i projekty niezbędne do osiągnięcia celów Jednolitego Europejskiego obszaru Kolejowego”.

Sesję rozpoczęła prezentacja Conora Feighana, Sekretarza Generalnego ERFA dotycząca Raportu ERFA (European Rail Freight Association) „Europejski rynek przewozów kolejowych. Analiza konkurencji i zalecenia” oraz aktualnych europejskich priorytetów legislacyjnych. W prezentacji zwrócono uwagę, że kolej w Europie, pomimo odbicia po kryzysie lat 2008/2009, mierzy się ze stagnacją w zakresie pracy przewozowej i ok 17-18% udziału w przewozach ogółem. Sektorem, który odnotowuje systematyczny wzrost udziału w kolejowych przewozach jest w całej Europie transport intermodalny. Liberalizacja rynku i pojawianie się nowych graczy rozpoczęły się jeszcze w latach 90-tych, a dynamiki nabrały od początku lat dwutysięcznych w związku z wchodzeniem w życie kolejnych regulacji unijnych wymuszających reformy monopolistów i spadkobierców kolei międzynarodowych. Udział nowych, niezależnych podmiotów lub przedsiębiorstw zależnych od monopolistów, ale działających na innych rynkach krajowych lub międzynarodowo wzrósł do aż 48% w skali rynku europejskiego. Jednocześnie sytuacja jest różna w poszczególnych krajach. Są rynki, gdzie rynek jest w 100% sprywatyzowany (Belgia, Holandia), takie gdzie udział podmiotów państwowych jest nadal wysoki – powyżej 60% (Austria Francja, Szwajcaria) oraz takie gdzie udział ten kształtuje się na poziomie poniżej 50% (Polska, Niemcy). Zwrócono uwagę na inny zazwyczaj charakter działalności nowych podmiotów konkurujących na zliberalizowanych rynkach – są to organizacje skupione na konkretnych segmentach rynku, zarówno biznesowo (np. wyłącznie transport intermodalny), jak i geograficznie (np. jeden korytarz transportowy). Przywołane były również, wynikające z przeprowadzonych przez ERFA badań, przeszkody w rozwoju towarowych przewozów kolejowych i odpowiadające im działania, które pozwolą na wzrost udziału kolej w europejskim rynku transportowym. Na koniec wskazano, że najbliższym czasie czekają nas prace nad istotnymi zmianami w przepisach na poziomie unijnym. Będą one dotyczyły m.in. rewizji sieci TEN-T. W ramach tzw. „zielonego pakietu towarowego” zostaną zaproponowane nowe regulacje dot. zarządzania przepustowością i przepisy dot. transportu kombinowanego.

Następnie odbyła się debata z udziałem Andrzeja Bittela, Sekretarza Stanu w Ministerstwie Infrastruktury, Dirk Stahl, Prezydenta ERFA, Adriana Furgalskiego, Przewodniczącego Railway Business Forum, Wojciecha Jurkiewicza, Prezesa Związku Niezależnych Przewoźników Kolejowych, która moderowana była przez Macieja Gładygę, Dyrektora Zarządzającego IGTL. Paneliści komentowali wnioski i propozycje wynikające z raportu ERFA dot. rozwoju rynku i liberalizacji. Dirk Stahl podkreślił, że obecnie widać wyraźnie istotną rolę nowych i niezależnych podmiotów w utrzymywaniu konkurencyjności kolei jako całego sektora i bez nich udział kolei w przewozach w Europie mógłby być znacznie niższy. Andrzej Bittel zwrócił uwagę, że polski rynek w żadnym przypadku nie odstaje od trendów europejski. Wręcz przeciwnie poziom konkurencyjności jest u nas znaczny. Ocenił, że wymusza to na wszystkich przewoźnikach, w tym kontrolowanych przez państwo, działania proefektywnościowe i jest pozytywny efekt decyzji, które legły u podstaw decyzji o wprowadzeniu ustawy o komercjalizacji przedsiębiorstwa państwowego Polskie Koleje Państwowe. Wojciech Jurkiewicz zwrócił uwagę, że nawet jeśli Polska w zakresie liberalizacji rynku nie odstaje od trendów europejskich, a nawet wyprzedza niektóre kraje tzw. starej Unii, to nie jest to na pewno moment, kiedy można spocząć na laurach. Podkreślił, że nadal jest wiele do zrobienia w zakresie równych zasad konkurencji wewnątrz sektora, ale przede wszystkim w zakresie konkurencji z sektorem drogowym. W tym kontekście, jak zawsze, pojawia się kwestia stawek dostępu do infrastruktury. Adrian Furgalski przytoczył dane dotyczące udziału kolei w przewozach towarowych, z których wynika, że sukcesywnie tracimy rynek. Są to bardzo niepokojące zjawiska i sektor oraz władze publiczne powinny być skupione na kreowaniu warunków rozwoju. Dirk Stahl ocenił, że w skali europejskiej największymi wyzwaniami są z jednej strony kwestie zapewnienia odpowiedniej przepustowości dla transportu towarowego, a z drugiej przyspieszenie procesów dot. interoperacyjności i likwidacji barier infrastrukturalnych i na granicach państwowych. Minister Bittel podkreślił, że ważną kwestią jest osiągnięcie większej stabilności przepisów i wymogów na poziomie europejskim oraz uwzględnianie specyfiki i potrzeb wszystkich państw członkowskich. Prezes Jurkiewicz przestrzegał, że problemem może być forsowana obecnie inicjatywa wyposażenia całej floty wagonów i lokomotyw w cyfrowy automatyczny sprzęg bez zapewnienia odpowiedniego finansowania i realnego planu wdrożenia. Przewodniczący Furgalski podkreślił, że kolej systemowo cierpi na brak odpowiedniego finansowania i jest to jedno z kluczowych wyzwań na przyszłość.